Mediaopvoeding

De meeste peuters vinden televisie kijken en spelen met een telefoon of tablet erg leuk. Soms is het makkelijk als je kind zich even zonder jou kan vermaken. Maar andere activiteiten zijn veel belangrijker voor de ontwikkeling van je peuter. Zoals buiten spelen, bouwen, fantasiespel (de wereld naspelen), samen praten en voorlezen.

Nog niet alleen

Je peuter doet het liefst alles samen met jou. Doordat je kind zich dan veilig voelt, kan het volop leren. Je kind kan de knoppen van de tv of tablet vaak wel vinden, maar heeft jou wel nodig om alles te kunnen begrijpen. Ook wil het graag praten over de dingen die er te zien zijn. Laat je peuter dus niet alleen met de tv, de computer of de tablet. Heeft je kind een spel op de tablet al vaker samen met jou gedaan? Dan kun je je kind wel een keer even alleen laten met het spel. Je kind weet nog hoe leuk het samen met jou was en heeft plezier van de herhaling.

Vanaf 18 maanden begrijpt je kind beter wat er op het beeldscherm te zien is. Zo weet het bijvoorbeeld dat een ronde vorm een bal kan zijn. Je peuter praat dan ook al wat. Hij begint zijn eerste zinnen van twee woorden te zeggen. In deze fase gaat je kind snappen dat iets een begin en een eind heeft.

Aandacht vasthouden

De meeste peuters kunnen zich niet langer dan 10 minuten concentreren. Je kunt het wel oefenen door voor te lezen. Tv-programma's die speciaal voor peuters gemaakt worden, duren meestal ook maar 10 tot 15 minuten.

• Je kunt beter 2 of 3 keer per dag 10 minuten voorlezen, dan één keer een half uur.
• Het is belangrijk om op de beeldschermtijd te letten. Laat je kind niet langer dan 10 tot 15 minuten achter elkaar naar een beeldscherm kijken.
• Kijk hoe lang je kind zich kan concentreren. Als je kind zich gaat vervelen, is het beter om een andere activiteit te gaan doen.

Peuters en tablets

Tablets zijn heel aantrekkelijk voor je peuter. Het is gemakkelijk speelgoed: je verveelt je nooit meer, want er gebeurt steeds wat nieuws. Je kind kan eindeloos filmpjes aanklikken en gaat dit normaal vinden. Dit is moeilijk af te leren, als je dat zou willen. Laat je kind maximaal 5 tot 10 minuten met een tablet spelen. Het lijkt alsof je kind het langer kan, maar dat is geen echte concentratie. Je kind komt dan in een soort trance, waarbij het niet meer hoeft na te denken. Zo went je kind eraan dat het zich ontspant met een tablet. Je kind kan afhankelijk worden van een beeldscherm voor ontspanning en dat is niet goed.

Hoe een peuter media beleeft

Je peuter kijkt het liefst naar dingen die hij herkent uit zijn eigen leven (dieren, andere kinderen, situaties in en om het huis). De meeste peuters vinden herhaling leuk. Je kind kiest graag een paar keer hetzelfde boek, dezelfde tv-aflevering of prentenboeken-app.

Media zijn prima, maar laat je kind alleen kijken naar programma's en apps die speciaal voor peuters gemaakt zijn. Peuters weten nog niet zo goed het verschil tussen fantasie en werkelijkheid. Je kind kan bang worden door iets wat het op tv ziet. Tekenfilms zijn op deze leeftijd heel 'echt'. Houd hier rekening mee als je een programma kiest.

Tussen 2 en 3 jaar leert je kind emoties herkennen bij personen in een verhaal, zoals verdriet, boosheid, verbazing, angst en blijdschap. Maar complexe gevoelens zijn nog te moeilijk voor je peuter. Je kind begrijpt het nog niet als iemand bijvoorbeeld huilt van geluk.

Verhalen begrijpen

Vanaf 2,5 jaar vinden kinderen verhalen leuk. Je kind kan naar Sesamstraat kijken (maar begrijpt nog niet alles!) en gaat kleine grapjes begrijpen door de herhaling. Misschien gaat het ook vragen stellen over wat het ziet. Je kunt dat stimuleren door zelf vragen te stellen over wat er in het televisieprogramma gebeurt. Als je kind iets niet begrijpt, kan het bang of verdrietig worden door wat het ziet.

Leren van verhalen

Peuters vanaf 3 jaar kunnen langer de aandacht ergens bij houden. Je peuter kan steeds beter een verhaal volgen. Je kind krijgt plezier in programma's waarvan het iets leert. Bijvoorbeeld 'Het Zandkasteel' en 'Koekeloere' (op NPO) of 'K3', 'Kabouter Plop' en 'Dora en Diego'. Deze programma's zijn speciaal gemaakt voor kinderen vanaf drie jaar. Let erop dat het verhaal altijd goed moet aflopen. Te veel spanning of griezelen kan je peuter nog niet aan.

Nadoen wat ze op tv zien

Steeds vaker merk je dat je kind naspeelt wat het op tv heeft gezien. Je kunt angstige momenten of agressie terugzien in het spel van drie- tot vijfjarigen. Dat is een manier om ervaringen te verwerken. Als je dat ziet, help je kind dan door te vertellen wat het voelt, want dat kan je peuter zelf nog niet. Zo leert je kind wat 'blij', 'bang', 'verdrietig' en 'boos' is. Het leert zo ook omgaan met al die gevoelens.

Steeds meer zelfstandig

Als je kind bijna naar de basisschool gaat, kan het steeds vaker zelfstandig even tv-kijken, op de computer (met een speciale kinderbrowser of internetfilter) of met een tablet spelen. Maar je kind vindt het nog steeds het allerleukste om dat samen met jou te doen.

Peuterhersens hebben rust nodig

Te veel lawaai, te snelle of gewelddadige beelden passen niet bij de ontwikkeling van peuters. Een tv of radio die de hele dag aanstaat op de achtergrond, is slecht voor de taalontwikkeling en kan aandachtsproblemen veroorzaken. Je merkt dit pas als je kind gaat leren lezen en schrijven. Als jonge kinderen programma's zien met veel lawaai en snelle beeldwisselingen, kunnen de hersens hieraan wennen. Volgens sommige onderzoekers kunnen kinderen daardoor ADHD ontwikkelen.

Evenwicht tussen bewegen en digitale media

Evenwicht tussen de verschillende activiteiten van je kind is belangrijk. Dat betekent regelmatig en gevarieerd bewegen, zo min mogelijk langdurig stilzitten en voldoende slapen. Daarnaast is het ook belangrijk dat je kind tijd met anderen doorbrengt én tijd voor zichzelf heeft. Ook moet er evenwicht zijn tussen inspanning en tijd voor ontspanning. Help je peuter om een gezond evenwicht vinden. Zo leer je je kind hoe het dat later zelf kan doen.

Denk er eens aan dat je digitale media ook kunt gebrúiken om je kind te laten bewegen! Voorbeelden daarvan zijn:

• Kijken naar en meedoen met een filmpje op YouTube over yoga of dans;
• Geocatching: met een app wandelen en schatzoeken;
• Beeldbellen met opa en oma waarbij je peuter met de iPad door het huis loopt om van alles te laten zien.

Tips van experts

• Gebruik tv, computer en tablet zoveel mogelijk op vaste momenten. Zo voorkom je dat je kind gaat zeuren op andere momenten en niet meer wil stoppen.
• Geniet zoveel mogelijk samen van media en praat over alles wat jullie zien.
• Leer je peuter om de tv uit te doen als het programma afgelopen is. Leg de tablet weg als jullie wat anders gaan doen. Zo leert je kind vanzelf dat er vaste media-momenten zijn.
• Laat je kind niet zomaar de televisie aanzetten om te kijken wat er is. Als je kind vraagt of de televisie aan mag, vraag dan altijd: "Wat wil je dan zien?"
• Maak een eigen afspeellijst van YouTube-filmpjes en zet die in het beginscherm van je tablet. Zo kan je kind ze gemakkelijk vinden en kan je kind niet zo snel iets aanklikken wat niet oké is.
• Zet de tv overdag uit als er niemand naar kijkt.
• Laat je peuter niet meekijken met oudere kinderen. Je kind kan daardoor concentratieproblemen ontwikkelen.
• Lang achter elkaar naar het beeldscherm van een telefoon of tablet kijken is niet goed voor de ogen. Het geeft een grote kans op bijziendheid en daardoor op latere leeftijd soms blindheid. Afwisseling is belangrijk. Artsen adviseren de 20-20-2-regel. Heb je 20 minuten naar een beeldscherm gekeken, kijk dan 20 seconden in de verte en ga 2 uur per dag naar buiten om te spelen of te sporten.
• Zorg voor een afwisselende houding. Laat je peuter ook eens staan of op de buik liggen bij de tv of met de tablet. Als je kind op de buik ligt, worden de nek- en rugspieren sterker.

Kijk ook eens bij:

• Tips peuter-media - hoe kies je goede filmpjes en apps?
• Mediasmarties.nl - hier vind je allerlei mediaproducten met uitleg en leeftijd indeling.
• Mediaukkies.nl - speciaal om het aanbod van media voor nul tot zes jaar onder de aandacht te brengen, zijn er elk jaar de Media Ukkie Dagen en een Media Ukkie Award.
• Onlinebibliotheek.nl - gratis app voor tablet of smartphone.