Iedereen begrijpt dat goed leren praten belangrijk is voor kinderen. Met taal kun je jezelf uiten en anderen begrijpen. Maar goede spraak-en taalontwikkeling gaat niet alleen om woorden kennen en uitspreken. En eigenlijk maakt het niet eens uit welke taal een kind leert. Verrassend? Lotte Hoekstra en Anneloes Hoek leggen uit hoe dat zit.
‘Interactie is één van de belangrijkste voorwaarden bij het ontwikkelen van spraak en taal’, begint Lotte, verpleegkundig specialist in opleiding bij het CJG. ‘Daar zijn spraak en taal immers ook voor bedoeld: om je met anderen te verbinden. Zelfs al begrijpt een kind nog helemaal niet wat zijn ouders zeggen, het is een manier om contact te maken. Dat begint al in de buik en de vroege kindertijd. Als ouders veel op een vriendelijke manier tegen hun kind praten, wordt praten iets vertrouwds en fijns. Hij voelt zich dan sneller uitgenodigd om zelf ook te praten.’
Anneloes, pedagoog en voorheen pedagogisch coach bij Gro-up, ziet in de praktijk dat veel ouders het raar vinden om tegen hun kind te praten. ‘Hij zegt toch niets terug, zeggen ze dan. We merken dus dat we ouders over die drempel moeten helpen. Voorlezen is daarbij een mooi hulpmiddel. Niet alleen omdat ouders dan veel praten, maar ook omdat je het echt sámen doet. De interactie en aandacht voor elkaar is de basis, dan komen de woorden vaak vanzelf. De spraak-en taalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling gaan echt hand in hand.’
Toch zien zowel Lotte als Anneloes kinderen die veel taal leren via YouTube-video’s. ‘Dat is wel moeilijk om te zien’, vindt Lotte: ‘Kinderen leren dan misschien wel de woorden, maar woorden zijn slechts 20% van communicatie. De rest is non-verbaal en paraverbaal: gebaren, gezichtsuitdrukkingen, de toon van je stem, pauzes op de juiste momenten. Die dingen op elkaar afstemmen, dat leer je alleen in interactie met anderen. En dat zijn nu juist elementen waarmee je makkelijk vriendjes maakt.’
Para- en non-verbale communicatie verklaren misschien ook waarom het voor goede taalontwikkeling niet uitmaakt welke taal er thuis wordt gesproken. ‘Het belangrijkst is dat er goed en vloeiend wordt gesproken’, weet Anneloes. ‘Sommige ouders praten met veel moeite Nederlands met hun kind, maar uit onderzoek blijkt dat dat averechts werkt. Op die manier gaat een kind zich namelijk ook moeilijker uitdrukken. Nederlands wordt vaak op de kinderopvang op verschillende manieren gestimuleerd. Daarom adviseren we ouders altijd thuis de taal te spreken die ze goed beheersen. Bovendien komt een taalontwikkelingsstoornis (TOS) dan ook makkelijker aan het licht. Daar is mogelijk sprake van als een kind moeite heeft met beide talen.’
Als een kind extra ondersteuning nodig heeft bij de ontwikkeling van taal, is de peuterleeftijd daarvoor een mooi moment. Maar natuurlijk gaat de spraak-taalontwikkeling nog ver daarna door. Het blijft dus een belangrijk deel van de opvoeding. ‘Kinderen leren bijvoorbeeld steeds langere en complexere zinnen maken, en ze breiden hun woordenschat steeds verder uit. Ook al gebruiken ze bepaalde woorden nog niet zelf, ze kénnen ze wel. Dat helpt weer bij het leren. Sowieso trouwens’, benadrukt Lotte. ‘Als het taalgebied in de hersenen goed groeit, heeft dat ook positief effect op de rest van het brein. Zelfs op de motoriek! En andersom’
Ouders kunnen veel zelf doen om de taalontwikkeling van hun kind te stimuleren. Kinderen die rond 2 jaar achterblijven op leeftijdgenoten, kunnen via het CJG een VE-indicatie krijgen. Daarmee hebben ze recht op extra uren spelen en leren bij de peuteropvang. Daar komen kinderen door te spelen en te zingen extra in aanraking met taal. Ook de bibliotheek, het Opstapje en de Voorleesexpres bieden laagdrempelige ondersteuning bij de ontwikkeling van spraak en taal.
